Op 17-19 februari bezocht ik de Workshop Migration, Mobility and Conncection in Sydney over het behoud van gezamenlijk cultureel erfgoed van Nederlands-Australische migranten van na de Tweede Wereldoorlog. Het erfgoed staat hier niet centraal, maar als onderdeel van de workshop brachten we een bezoek aan het Holland House in Smithfield, feitelijk een buitenwijk van Sydney. Het Holland House verkoopt Nederlandse producten in Australië. Het functioneert ook als een Nederlands centrum en wil daarom Nederlands lijken en dat is het onderwerp van deze blog. Ik denk niet dat er veel Nederlanders zouden zijn die het Holland House als typisch Nederlands zouden omschrijven. Het wordt natuurlijk vooral gerund door mensen uit de Nederlands-Australische migrantengemeenschap, hoewel velen het Nederlands niet machtig zijn of schroom hebben het te spreken omdat ze dat niet meer doen sinds 'ze een kleine jongen van twaalf' waren.
Het Holland House is heel onromantisch gesitueerd op een soort bedrijventerrein, al heet de straat Marketstreet en is de loods waarin ze zijn gevestigd aan de voorkant gesierd met een bordkartonnen, kitscherige Zaanse gevel, compleet met een getekend manspersoon in ketelpak voor het bovenraam. De gevel heeft een vervreemdend effect, omdat hij zo uit de toon valt in de verder nogal zakelijke omgeving met non-descripte bedrijfsvestigingen. Het House is een commerciële instelling en heeft een winkel ('t Winkeltje) met allerlei Nederlandse spullen. Bij binnenkomst staan er direct schappen vol kilozakken drop, stroopwafels, jodenkoeken, cake, pannenkoekenmeel en het volledige (traditionele) assortiment potten Hak. Ook zijn er volop rood-wit-blauwe vlaggen en oranje supporterskledij. Qua assortiment lijkt dit nog het meest op een local products vestiging op Schiphol met souvernirs voor reizigers die Nederland verlaten.
Achter de winkel bevindt zich een (impressie van een) bruin Amsterdams café ('klein Mokum') compleet met perzische tapijten op en onder de tafels en een kloeke donkerbuine bar zoals je ze in het wild in Amsterdam nauwelijks meer aantreft. Met de lunch kregen we er kroketten en erwtensoep (maar ook quiche). Voorbij het café was de meubelafdeling, vol met grootvaders stoelen en klop-klop eikenhouten dressoirs zoals er nog een bij mijn schoonouders in de kamer staat, maar waarvan de Brabantse fabriek wegens gewijzigde publiekssmaak enkele jaren geleden definitief over de kop is gegaan.
In een belendend zaaltje huisde de Dutch Australian Cultural Centre (DACC), het eigenlijke doel van het bezoek. Het DACC heeft onder meer een archief van de Nederlands-Australische gemeenschap en het heeft een deels permanente, deels wisselende tentoonstelling voor geïnteresseerden in de Nederlandse achtergrond van de migranten. Vooral migranten op leeftijd houden het draaiend, en we werden bij binnenkomst gedreigd met een 'typisch Nederlandse mattenklopper' als we ons niet zouden gedragen. Ik heb een jaar of tien geleden in Nederland nog eens gepoogd een mattenklopper te bemachtigen, maar dat is met toen niet gelukt. In het permanente deel van de tentoonstelling staat een enorme maquette met Amsterdamse grachtjes, er staat een miniatuur windmolen, wat poppen in klederdracht en een soldaat in archaïsch uniform, KLM-huisjes en een tijdelijke tentoonstelling van (lege) Bolsflessen. Aan de muren hangen posters – een Landmacht poster met een foto van de bevrijding van Maastricht en verder reproducties van VOC kaarten van de Westkust van Australië die op de route naar Batavia lag. De kaarten zijn gescand en geprint uit een archief of bibliotheek, maar de meeste ervan staan bij gebrek aan expositie ruimte achterstevoren in een hoek op de grond. Sinterklaas is niet vertegenwoordigd, mede wegens de discussie over het uiterlijk van Zwarte Piet die ook hier is doorgedrongen en voor verwarring in de migrantengemeenschap zorgt. In een migrantenmuseum elders in Australië hebben ze Piet als pop maar helemaal zonder hoofd opgesteld. Het archiefmateriaal met overgedragen archieven van allerlei Nederlands-Australische migrantenorganisaties zit bij ruimtegebrek in dozen die deels onder de maquette van de grachtjes staan.
Wat mij bij dit korte bezoek vooral opviel was het beeld van Nederland dat wordt gekoesterd onder migranten die (ooit) van Nederland naar Australië kwamen. Dat beeld weerspiegelt niet niet 'de' achtergrond van de migranten die uit heel verschillende delen van Nederland kwamen en ook uit heel verschillende tijden, van kort na de Tweede Wereldoorlog tot in de jaren tachtig een tijd waarin Nederland snel veranderde. Het is niet alleen gedateerd maar doet ook geconstrueerd aan en komt grotendeels overeen met dat van de Holland propaganda, met molens, grachten en klederdrachten die niemand meer draagt. Het wijkt maar weinig af van de voorpagina's van Lonely Planet of Rough Guides over Nederland, minus de trendy places to go en modern architecture secties dan. Misschien het opvallendst is de afwezigheid van de migranten zelf in foto's of memoriabilia. Tijdens de workshop werd vaak verzucht dat Nederlandse Australiërs onzichtbare migranten zijn en opgegaan in Australische samenleving. Ik kan dat slecht beoordelen maar het beeld van Nederland dat ze oproepen is meer een beeld van Nederland uit de verte dan ze zich zelf zullen realiseren.
Rik Hoekstra
maart 2015
links:
Workshop: http://dhrg.uws.edu.au/migration/
Holland House (alleen facebook) https://www.facebook.com/hollandhousesydney
Dutch Australian Cultural Centre http://dacc.com.au/
